آشنایی با تسهیم اولیه و ثانویه سربار و روش‌های تسهیم ثانویه سربار
▪️ تسهیم اولیه و ثانویه سربار:
منظور از تسهیم اولیه این است که هزینه‌های سربار به تفکیک دوایر خدماتی و تولیدی ردیابی، شناسایی و بدهکار حساب دایره مربوطه (مرکز هزینه) ثبت و انباشته شوند.
ولی در تسهیم ثانویه، هزینه‌های سربار انباشته شده در مراکز هزینه دوایر خدماتی کارخانه بر مبنای مشخص و معین و با استفاده از روش‌های مناسب، به مراکز هزینه دوایر تولید منتقل می‌گردند.
عمل انتقال این هزینه‌ها از دوایر خدماتی به دوایر تولیدی را اصطلاحا تسهیم ثانویه می‌نامند.
▪️ مبانی تسهیم ثانویه سربار:
برای تسهیم ثانویه سربار دو کار اساسی باید صورت گیرد:
1- نخست اینکه مبانی مناسب برای انتقال هزینه از دوایر خدماتی به دوایر تولیدی انتخاب گردد.
2- روش مناسب برای تسهیم ثانویه انتخاب شود.
برخی از مناسب‌ترین مبناها از نظر تسهیم ثانویه به شرح ذیل ارائه می‌شود:
| دوایر خدماتی | مبنای مناسب جهت تسهیم هزینه |
|---|---|
| کارگزینی | تعداد کارکنان |
| حسابداری | ساعات کار کارکنان |
| تعمیرات و نگهداری | ساعات کار ماشین |
| تعمیرات ساختمان | سطح زیربنا |
| انبار | تعداد حواله / هزینه مواد |
| رستوران | تعداد کارکنان |
| بهداری | تعداد کارکنان |
| نگهبانی | سطح زیربنا |
| کنترل کیفی | تعداد / مقدار محصول |
| برنامه‌ریزی تولید | ساعات کار مستقیم |
هزینه‌هایی از قبیل نیرو، روشنایی، اجاره و تسهیلات هنگامی که دوایر مختلف از آن‌ها منتفع شده‌اند، می‌توانند به حساب یک دایره تولید یا خدماتی خاص منظور شوند. منشا این هزینه‌ها هیچ دایره خاصی نیست و جهت استفاده کلیه دوایر واقع شده‌اند، بنابراین هزینه‌های مزبور باید بین دوایر استفاده‌کننده تسهیم شوند.
| عنوان هزینه | مبنای تسهیم |
|---|---|
| اجاره کارخانه | سطح زیربنا |
| استهلاک ساختمان | سطح زیربنا |
| حرارت | سطح زیربنا |
| سرپرستی | تعداد کارکنان |
| تلفن و تلگراف | تعداد مکالمات / تعداد کارکنان |
| برق | کیلووات ساعت |
| آب | سطح زیربنا |
روش‌های تسهیم ثانویه سربار:
1- روش مستقیم
این روش بسیار ساده است ولی از دقت لازم برخوردار نیست. در این روش هزینه هر دایره زمانی بر اساس مبناهای مناسب بین دوایر تولیدی تسهیم می‌گردد. از معایب اساسی این روش آن است که سهم هزینه دوایر خدماتی که به یکدیگر سرویس داده‌اند، مورد محاسبه و توجه قرار نمی‌گیرد.
2- روش یکطرفه
روش یکطرفه کامل‌تر از روش مستقیم است ولی از معایب آن این است که هر دایره‌ای که هزینه‌اش تسهیم شود، از فرآیند محاسباتی بعدی حذف می‌شود و متقابلا از تسهیم بعدی سهم هزینه نمی‌گیرد.
-
نکته مهم و قابل توجه این است که کدام دایره خدماتی باید قبل از دوایر دیگر هزینه خود را تسهیم کند. ضابطه مقبول عام در این مورد وجود ندارد ولی معمولا دوایر خدماتی بر حسب مقدار هزینه‌ای که دارند، به صورت نزولی مرتب می‌شوند و سپس از دایره‌ای که بیشترین هزینه را دارد، عملیات تسهیم آغاز می‌شود.
3- روش ریاضی / جبری / دوطرفه
روش دوطرفه روش کاملی است و در تسهیم ثانویه، سهم هزینه دوایر خدماتی را که از یکدیگر سرویس گرفته‌اند، تعیین نموده و اطلاعات کاملی در اختیار مدیریت می‌گذارد.
برای تسهیم ثانویه هزینه به روش دوطرفه، باید قبل از هر اقدامی، جدول (ماتریس) هزینه‌دهی و هزینه‌بری را تشکیل داد. سپس بر اساس این جدول برای دوایر خدماتی معادله‌ای تنظیم و با حل معادله، عمل تسهیم هزینه انجام گیرد.
